Het verhaal van Marie: Van onbegrepen gedrag naar succeservaring
Als begeleider in de gehandicaptenzorg maak je van alles mee. Er zijn uitdagingen, momenten waarop je twijfelt of je het goed doet, maar gelukkig ook de successen die je bijblijven. Dit is het verhaal van een van die successen, het verhaal van Marie.
Een nieuwe uitdaging in Heemstede
Na ruim drie jaar als zelfstandige gewerkt te hebben in verschillende zorginstellingen door het hele land, begon ik aan een nieuwe opdracht via Bureau Zorgvuldig. Ik had net een project afgerond bij Koninklijke Kentalis in Sint-Michielsgestel en vond een interessante uitdaging in Heemstede. Het ging om een woonvoorziening waar het team was vastgelopen in de begeleiding van een cliënte. Ik noem haar hier Marie.
Marie was een jonge vrouw van halverwege de twintig met een lichte tot matige verstandelijke beperking. Haar sociaal-emotionele ontwikkeling lag echter op het niveau van een driejarige, wat resulteerde in een disharmonisch ontwikkelingsprofiel. Deze combinatie maakte haar bijzonder emotioneel kwetsbaar.
Een woning vol kansen
Marie woonde inmiddels tien maanden in een woonvoorziening met zeven andere cliënten. De dagstructuur was helder: ’s ochtends en ’s avonds waren er drie begeleiders aanwezig, waarvan één specifiek voor Marie. ’s Nachts werd de zorg overgenomen door een centrale nachtdienst. Marie was al vaker verhuisd omdat ze als ‘moeilijk hanteerbaar’ werd beschouwd. Toch werd gedacht dat ze hier, in een rustige omgeving met regelmaat, goed zou kunnen gedijen.
Toen ik de casus hoorde, besloot ik drie tot vier dagen per week aan de slag te gaan, in plaats van de twee dagen waar ik eigenlijk naar op zoek was. Ik wist dat continuïteit belangrijk zou zijn voor Marie.
De start: inwerken en observeren
De eerste drie weken draaiden om het leren kennen van de andere cliënten. Het team gaf aan dat ze het belangrijk vonden dat ik eerst de dynamiek van de groep goed begreep voordat ik met Marie ging werken. Ik vond dit een interessante benadering, al vroeg ik me af of dit niet onbedoeld extra nadruk op Marie zou leggen. Toch besloot ik hun procedures te volgen om een goede basis te leggen voor mijn werk.
Tijdens mijn observaties merkte ik dat er veel aandacht naar Marie uitging. Ze was regelmatig onderwerp van gesprek en kreeg meer nadruk in de begeleiding dan de andere cliënten. Dit zorgde, onbedoeld, voor een sfeer waarin Marie zich misschien ‘anders’ voelde dan de rest. Die dynamiek leek bij te dragen aan een bepaalde spanning in de woning, die je kon voelen zodra je binnenkwam.
Het gedrag van Marie: een signaal
Marie’s dagprogramma was gevuld met activiteiten zoals dagbesteding, fietsen op de duo-fiets en huishoudelijke taken. Toch waren er momenten waarop ze spanningen ervaarde. In die situaties pakte ze begeleiders vast: ze draaide haar vingers stevig in je kleding of, als ze de kans kreeg, in je haren. Dit gedrag was onwenselijk en begeleiders voelden zich onveilig. Sommigen wilden niet meer met haar werken omdat ze urenlang ‘vast’ konden zitten.
De aanpak op dat moment was gericht op het vermijden van fysiek contact. Begeleiders moesten afstand houden of een andere ruimte opzoeken. Maar deze aanpak werkte averechts. Het gedrag bleef zich herhalen en leidde tot frustratie bij zowel Marie als het team.
De vraag achter het gedrag
Ik stelde mezelf een andere vraag: Wat wil Marie met dit gedrag zeggen? Het gedrag leek geen agressie, maar eerder een uiting van een diepere behoefte: fysieke geborgenheid. Ze zocht veiligheid, maar wist dit op een manier te uiten die niet werd begrepen.
Samen met het team besloten we het anders aan te pakken. In plaats van afstand te nemen, gingen we juist dichterbij staan. Als Marie spanning liet zien, probeerden we haar niet fysiek te vermijden, maar bleven we in haar nabijheid. Soms zaten we urenlang naast haar op de grond, op een zitzak of op de bank, in een houding die haar rust gaf. We zorgden ervoor dat ze voelde dat we er onvoorwaardelijk voor haar waren.
Resultaten van een nieuwe aanpak
Deze aanpak vroeg geduld en tijd. Maar langzaam zagen we verandering. Marie voelde zich steeds veiliger en pakte nagenoeg niemand meer vast. Als ze het toch deed, konden we haar verbaal begrenzen, en corrigeerde ze zichzelf. De momenten van fysieke nabijheid werden korter en minder intens. Uiteindelijk was zelfs een kleine afstand voldoende om haar dat gevoel van veiligheid te geven.
Wat ik leerde van Marie
Het verhaal van Marie heeft me laten zien hoe belangrijk het is om gedrag niet alleen te bestrijden, maar te begrijpen. Door te vragen naar de oorzaak en te investeren in haar emotionele behoeften, verdween het ongewenste gedrag naar de achtergrond. Het kostte ons tijd, energie en ja, ook een paar gescheurde shirts. Maar de beloning was het meer dan waard. Marie kon eindelijk rust vinden en voelde zich gezien en gehoord.
Dit is een van de succeservaringen die ik graag met jullie wil delen. Het laat zien hoe belangrijk het is om te blijven zoeken naar de vraag achter het gedrag. Wat vertelt de cliënt ons? Als begeleider kun je echt een verschil maken door onvoorwaardelijk te zijn, ook wanneer dat niet vanzelfsprekend voelt.
Reactie plaatsen
Reacties